Отанымыздың өткенінде Құрылтайдың алар орны ерекше екені сөзсіз. Бұл қасиетті дәстүрдің қайта жаңғырылуы дұрыс қадам болды. Халқымыздың ата дәстүрі құрылтайдың тарихына тоқталып, еліміз үшін маңызы мол іс-шараға шолу жасап көрейік.
Құрылтай алғашында түркі-моңғол тайпалары ақсүйектерінің ресми кеңесі болды. «Құрылтай» сөзінің негізгі мағынасы құралу, жиналу, түгелдену сөздерімен төркіндес. Түркі қағанаттарында, кейіннен Шыңғыс хан империясының қоғамдық-саяси өмірінде Құрылтай маңызды рөл атқарды. Аталмыш дәстүрдің тарихы көне дәуірлерге кеткенімен, нақты көрініс тапқаны – Ұлы Монғол немесе Шыңғыс хан империясы құрылғаннан бергі кезең болып саналады. Құрылтай – дәреже ерекшелігіне қарай кіші және ұлы құрылтай болып бөлінді. Құрылтайға мемлекеттің билік өкілдері қатысумен қатар, хан сайлау құрылтайына хан мен оның ханшалары, ұлдары, туыс-туғандары да қатысатын болған. Әскери істер, лауазымды шенге тағайындау, келісім-шарттар жасау, ішкі-сыртқы шаруалар секілді мәселелер құрылтайда күн тәртібіне қойылып, шешімін тауып отырды. XIII ғасырда Мөңке хан қайтыс болғаннан кейін жалпы моңғолдық, яғни ұлы Құрылтай шақырылмайтын болды. Ал XV-XVIII ғасырларда түркі мемлекеттерінде және Қазақ хандығында аса маңызды мәселелерді шешу үшін Құрылтай шақырылды. Мысалы 1710 жылы үш жүз бас қосып, жоңғар басқыншылығына қарсы шабуыл ұйымдастыру үшiн Қарақұм құрылтайы шақырылды. Ол Арал теңiзiнiң солтүстiгiндегi Қарақұм алқабында өттi. Бұл бас қосуға негіз болған Әз-Тәуке хан болды. Ол қазақ әскерлері мен қазақ руларын басқаруды құрылымдық тұрғыдан қайта құру жоспарын ұсынды. Сондай-ақ ел тарихында 1726 жылы өткен Ордабасы құрылтайының орны бөлек. Ол кезде қазақтың үш жүзі Бадам өзені бойындағы Ордабасы тауында тарихи бас қосты. Бұл XVIII ғасырдың басындағы қазақ жеріне баса-көктеп кіріп, бейбіт елді жазықсыз қырып-жойған қасіретті «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» апатына душар еткен жоңғарларға қарсы күрес ұйымдастыруға арналған халық құрылтайы еді. 1917 жылы Орынбор қаласындағы Бірінші қазақ құрылтайында Алаш партиясы құрылып, сол жылдың шілде айында өткен Екінші құрылтай отырысында Алаш автономиясы жарияланғанын да еске сала кеткен жөн. Егемендік алған соң 1992 жылы Алматы қаласында Қазақтардың Дүниежүзілік Құрылтайы өтті. Содан бері қандастардың басын қосқан 5 жиын ұйымдастырылды.
Нұртөре ЖҰМАҒҰЛ